Omega yağ asitleri
OMEGA -3 YAĞ ASİTLERİ YAŞAMBOYU BEYİN SAĞLIĞI
Uzun zincir omega 3 yağ asitleri,DHA ve EPA beyin sağlığına çok yönlü katkıda bulunur.Bu yararlı yağ asitlerini almayı öneriyorum çünkü modern diyetlerde DHA ve EPA eksiktir (düzenli balık yenmiyorsa) ve bitkisel beslenenlerde omega 3 seviyesinin düşük olduğu araştırmalarla kesinleşmiştir..DHA beyin hücrelerinin zarında yoğunlaşmıştır.Zarın yapılanmasını sağlar , sinyalde,hücrelerin bağlanmasında ve nöro transmitter üretiminde ve birçok diğer önemli faaliyette bulunur. EPA ve DHA özel öneme sahiptir. DHA en çok beynin gelişiminde, öğrenmede ve anlamada etkilidir. EPA ise hal ve tavırla ve anti inflamatuvar etkilerle ilgilidir.
ERKEN YAŞLARDA BEYİN GELİŞİMİ
DHA insan beyninin ve gözünün yapıtaşıdır, yaşam boyu DHA nın yeterli seviyesi görme ve öğrenmede önemlidir.1,5 Anne DHA stokları anne karnında büyüyen bebeğin göz ve beyin gelişimini sağlar, doğumdan sonra anasütünden gelir.Şu konuda bazı kanıtlar vardır ki;annenin gebelik ve emzirme süresinde yüksek DHA seviyesi veya DHA alımı çocuğun anlama yeteneğine ve zekasına yararlıdır. Benzer şekilde, randomize ve kontrollü çalışmalarda bebekler DHA içeren formüllerle beslenirse dokuz aylıkken DHA içermeyen formüllere göre daha ileridir.
ÇOCUKLARDA ÖĞRENME VE DİKKAT
Doğumdan iki yaşın sonuna kadar beyin en fazla büyümesini yapar , ancak iki yaşından sonra da büyüme devam eder,hatta yirmilerin sonuna kadar sürer. 1,9 Omega 3 alımıyla yapılan incelemelerin çoğunda çocukların okul performansı (okuma , heceleme,öğrenme yeteneği) veya halleri ilerlemiştir.
Bir ilginç imcelemede, 8-10 yaşındaki erkek çocukların beyin aktivitelerini fonksiyonel MRI ile DHA alan ve plasebo alanları sekiz hafta takip edilmiştir.Anlama çalışması sırsında DHA alan erkek çocukların beyin fonksiyonu artmıştır,ve bu artış kandaki DHA seviyesiyle paraleldir. Bu çalışmaya göre,DHA çocukların öğrenme sürecine yardımcı oluyor,ve erken akademik başarıyı getirerek ileri ki lise ve mesleki performansını yükseltiyor.
Yetersiz DHA seviyeleri ise çocukların anlama ve gelişim bozukluklarına (örneğin ADHD , konuşma bozukluğu,otizm)yol açıyor. Omega 3 lerin verilmesi özellikle bazı omega 6 yağ asitleri ile verilmesi,çocukların hallerinin ve ADHD belirtilerinin düzelmesini sağlıyor. Bu çocuklarda omega 3 verilmesi ile otizm hastalıklarının azalmasında yararı konusunda yeterli çalışma henüz yoktur.
ÖĞRENME YETENEĞİ VE SEVİYENİN ERGENLİKTE DEVAM ETTİRİLMESİ
Ergenlikte, omega 3 yeterliliği,optimal beyin fonksiyonunun devamını sağlar,depresyonu önler,daha sonraki hayata temel beyin çalışması bırakır.Altı haftalık DHA ve EPA verlmesi çalışmasında genç erişkinlerde (18-45yaş) hafıza ölçümünde iyileşme ispatlanmıştır. Ek olarak 12 haftalık DHA verilmesi ile anlama çalışmalarında beyine kan akımını, sağlıklı genç erişkinlerde arttırmaktadır.
Kadınlarda,gebelik süresince DHA deposunun düşmesi doğum sonrası depresyondan sorumludur.21 Yani gebelikte ve emzirmede DHA nın yeterli olması sadece bebek için değil anne içinde önemli bir dönemdir.
Uzun zincirli omega 3 yağ asitleri halimizi ilgilendiren serotonin ve dopamin gibi nörotransmitter metabolizmasını etkileyebilir, dahası, DHA ve EPA nın antienflamatuvar etkisi depresyon belirtilerini azaltmada etkili olur.Omega 3 verilmesi depresyon tedavisinde çok araştırılmıştır.Çok balık yemek veya Omega 3 alımı daha düşük depresyon riskini getirir.16,22,23,24 Omega 3 ün antidepresan etkisini birincil olarak EPA sağlar,bunu 2009 daki depresyonda omega 3 verilmesini inceleyen araştırmaların toplanmasıyla anlıyoruz. Bir 2011 araştırmalar toplamında da omega 3 ün ancak EPA oranı % 60 ın üzerinde ise depresyon belirtilerinde azalma sağlar.
İLERİ YAŞLARDA HAFIZAYI KORUMAK VE NÖRODEJENERATİF HASTALIKLARIN ÖNLENMESİ
Nörodejeneratif hastalıkların en yaygın ikisi Alzheimer ve Parkinson hastalıklarıdır.Omega 3 yağ asitlerinin bu hastalıkları önlemede yararlı olduğu anlaşılıyor.Omega 3 alımı düşüklüğü ve DHA nın kan seviyesinin düşüklüğü yaşlılıkta anlama zorluğu ve Alzheimer hastalığına yol açtığı görülüyor. Aynı zamanda Alzheimer hastalığında beynin bazı bölgelerinde DHA düşüklüğü olır. Bazı çalışmalarda,plazmada EPA düşüklüğü demans ve kavrama güçlüğü ile birliktedir.4
Daha yeni olan beyin hacmi incelemelerinde ;yaşlı beyin hacmi yüksek omega 3 seviyesi ile yükselmektedir.Bu demektir ki ; çok DHA ve EPA yaşla beraber beynin küçülmesini önlemede yardımcı olabilir.
Omega 3 alımına başlamadan önce hafıza sorunları belirginse yararı sınırlı olabilir,yani yaşamboyu alıyor olmak daha iyidir. Yaşlıların anlama yeteneğinin düşmesini önlemek için,hafif anlama yetersizliğinde omega 3 verilmesi yararlıdır,ilerlemiş Alzheimerde değil. Örneğin bir çalışmada hafif dereceli yaşlılık anlama güçlüğünde altı haftalık DHA ve plasebo gruplarında öğrenme ve anlama testleri önce ve sonra yapılmıştır.Bu çalışmada DHA grubu öğrenme ve hafıza derecelerini yükseltmiştir. Benzer bir çalışmada ise,Alzheimer hastalığı tanısı konulmuşlarda DHA alımı anlama yeteneğini iyileştirmemiştir. Bu araştırma gösterdi ki; yaşamboyu omega 3 seviyesinin sürdürülmesi etkili bir önleyici tedavidir.
